جشنواره داناب

 آب مجازی یک مفهوم است که توسط پروفسور تونی آلن در سال ۱۹۹۳ معرفی شد. آب مجازی به مقدار آبی گفته می شود که برای تولید یک محصول یا یک خدمت استفاده می شود برای مثال، برای تولید یک کیلوگرم گندم ۱۳۰۰ لیتر آب مصرف شده است آب مجازی باعث انتقال آب از مناطق خیس به مناطق خشک می شود و روی اقتصاد، امنیت غذایی و محیط زیست تأثیر دارد آب مجازی را می توان به عنوان یک ابزار برای کاهش فشار بر منابع آب در نظر گرفت

آب مجازی مزایا و معایبی دارد. از جمله مزایای آن میتوان به موارد زیر اشاره کرد: 

• کاهش فشار بر منابع آبی در کشورهای کمآب با واردات محصولات پرآب بر  
• افزایش بهره وری آب در کشورهای صادرکننده با توجه به تقاضای بازار جهانی
• امکان تامین نیازهای غذایی جمعیت رو به رشد با استفاده بهینه از منابع آبی

 از جمله معایب آن نیز میتوان به موارد زیر اشاره کرد: 

• افزایش هدررفت آب در کشورهای صادرکننده بدلیل عدم توجه به هزینه های اجتماعی و محیط زیستی 
• افزایش وابستگی کشورهای واردکننده به بازار جهانی و نوسانات قیمت محصولات 
• افزایش خطرات سلامتی بدلیل عدم رعایت استانداردهای بهداشتی و کیفیت در تولید و حمل و نقل محصولات

برای محاسبه آب مجازی، لازم است کلیه منابع آبی که به صورت مستقیم یا غیر مستقیم (اعم از باران، آب سطحی یا آب زیرزمینی) در تولید محصول موثر بوده اند را در محاسبات مورد توجه قرار داد سپس با تقسیم کل حجم آب مصرف شده بر کل محصول تولید شده، آب مجازی به دست میآید واحد آب مجازی لیتر بر کیلوگرم (یا مترمکعب بر کیلوگرم) است 

به طور کلی، کشورهایی که منابع آبی غنی و مواد غذایی پرآب بر دارند، صادرکننده آب مجازی هستند. برعکس، کشورهایی که منابع آبی کم و مواد غذایی پرآب بر ندارند، واردکننده آب مجازی هستند. بر اساس گزارش سازمان خوار و بار جهانی، در سال ۲۰۱۶، بزرگترین صادرکننده آب مجازی جهان، ایالات متحده آمریکا با ۲۳۵ میلیارد مترمکعب بود سپس کشورهای برزیل، آرژانتین، استرالیا و کانادا در رتبه های بعد قرار داشتند از سوی دیگر، بزرگترین واردکننده آب مجازی جهان، چین با ۱۶۵ میلیارد مترمکعب بود سپس کشورهای ژاپن، المان، مکزیک و انگلستان در رتبه های بعد قرار داشتند ایران نیز در سال ۲۰۱۶، حدود ۴۰ میلیارد مترمکعب آب مجازی را از طریق واردات محصولات کشاورزی و دامی دریافت کرده است

آب مجازی و آب پایدار دو مفهوم مرتبط با استفاده از منابع آبی هستند. آب مجازی، مقدار آبی است که برای تولید یک محصول یا یک خدمت استفاده می شود آب پایدار، مقدار آبی است که برای حفظ سلامت اکوسیستم ها و تأمین نیازهای انسانی به صورت پایدار قابل استفاده است. فرق این دو مفهوم در این است که آب مجازی برای تولید و تجارت محصولات کشاورزی و صنعتی به کار می رود، در حالی که آب پایدار برای حفظ تعادل زیست محیطی و امنیت غذایی به کار می رود. برخی از کشورها با واردات آب مجازی در قالب محصولات پرآب بر، سعی در کاهش فشار بر منابع آب پایدار خود دارند

بهره وری آب به مقدار محصول تولید شده از واحد حجم آب اشاره دارد آب مجازی به مقدار آب مصرف شده برای تولید مقدار معینی محصول اشاره دارد رابطه بین آب مجازی و بهره وری آب این است که هرچه بهره وری آب بالاتر باشد، یعنی با حجم کمتری آب بتوان محصول بیشتری تولید کرد، آب مجازی کمتری نیاز خواهد بود بنابراین، افزایش بهره وری آب منجر به کاهش آب مجازی و در نتیجه صرفه جویی در منابع آب خواهد شد

برای افزایش بهره وری آب میتوان از راه حل های مختلفی استفاده کرد. برخی از این راه  حل ها عبارتند از:  

• کاهش هدررفت آب در فعالیتهای روزمره مانند شستشو، آشامیدن، آبیاری و غیره با استفاده از وسایل کارآمد و رعایت رفتارهای صرفه جویانه 
• اصلاح الگوی کشت و انتخاب گیاهان کم آب متناسب با شرایط اقلیمی و خاک منطقه 
• بهبود روشهای آبیاری و استفاده از سامانه های آبیاری قطرهای، تحت فشار، بارانی و غیره که باعث کاهش تبخیر و نشت آب میشوند 
• مدیریت خاک و اجرای عملیات آبخیزداری، حفاظت از خاک، تغذیه مصنوعی سفرههای آب زیرزمینی و غیره که به حفظ و بهینه سازی منابع آب کمک میکنند  
• استفاده از تکنولوژی های نوین مانند شمارشگر (کنتور) هوشمند، سامانههای نظارت و کنترل هوشمند، سامانه های پیشبینی و هشداردهی، سامانه های بازیافت و تصفیه آب و غیره که به اندازه گیری، کنترل، بهره برداری و حفاظت از منابع آب کمک میکنند

برای کاهش آب مجازی میتوانید اقدامات زیر را انجام دهید:  

• تغییر الگوی مصرف و الگوی غذایی به سمت محصولات کم آببر 
• افزایش بهره وری آب در تولید محصولات کشاورزی با استفاده از روشهای نوین آبیاری و کشت
• واردات محصولات پرآببر از کشورهای دارای منابع آبی فراوان